იტალიური ენა სექციების სია ზოგადი ცნობები | ენად ჩამოყალიბების გზა | დიალექტები, თუ ენები ? | სტატუსი | ფონეტიკა | მორფოლოგია | არტიკლი (Articolo) | არსებითი სახელი (Sostantivo) | ზედსართავი სახელი (Aggettivo) | ზმნა (Verbo) | ლექსიკა | ლიტერატურა | სანავიგაციო მენიურ
ენები და დიალექტები ანბანის მიხედვითიტალიური ენარომანული ენებიიტალიის ენებიშვეიცარიის ენები
იტალიკური ენები
ვიკისივრცეშივიკიპედიაიტალიური ენაიტალიელთაშვეიცარიისიტალო-შვეიცარიელთადალმაციასაიუგოსლავიაკორსიკაზერომანულ ენებსესპანურიფრანგულიპორტუგალიურირუმინულიენალათინურიდანრომის იმპერიაშიXVIII საუკუნისისტორიულადფლორენციადანტე ალიგიერისფრანჩესკო პეტრარკასაჯოვანი ბოკაჩოსიტოსკანური დიალექტისფლორენციის კილო-კავისეროვნული ენაევროპისდიალექტიადგილობრივ დიალექტებზეიტალიელებისXVIII საუკუნისლიბრეტისტისკარლო გოლდონისედუარდო დი ფილიპოიტალიაშვეიცარიასან-მარინოვატიკანიაშშგერმანიაარგენტინასაფრანგეთიბელგიაეთიოპიასომალილიბიამალტასიტყვაბერძნულიბულგარულიგერმანულიდანიურიესპანურიესტონურიინგლისურიირლანდიურიიტალიურილატვიურილიტვურიმალტურინიდერლანდურიპოლონურიპორტუგალიურირუმინულისლოვაკურისლოვენურიუნგრულიფინურიფრანგულიშვედურიჩეხური
(function()var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node)node.outerHTML="u003Cdiv class="mw-dismissable-notice"u003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-close"u003E[u003Ca tabindex="0" role="button"u003Eდამალვაu003C/au003E]u003C/divu003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-body"u003Eu003Cdiv id="localNotice" lang="ka" dir="ltr"u003Eu003Cdiv class="layout plainlinks" align="center"u003Eდაუკავშირდით ქართულ ვიკიპედიას u003Ca href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Facebook icon.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/14px-Facebook_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/21px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/28px-Facebook_icon.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia"u003EFacebooku003C/au003Eu003C/bu003E-ის ოფიციალურ გვერდზე!nu003Cpu003Eu003Cbr /u003Enu003C/pu003Enu003Ctable class="messagebox standard-talk" style="font-size:100%; text-align:center; border:3px solid blue; background-color:white;"u003Enu003Ctbodyu003Eu003Ctru003Enu003Ctdu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019"u003Eu003Cimg alt="CEE Spring CEE.xcf" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/CEE_Spring_CEE.xcf/100px-CEE_Spring_CEE.xcf.png" decoding="async" width="100" height="65" data-file-width="548" data-file-height="356" /u003Eu003C/au003Enu003C/tdu003Enu003Ctd width="100%"u003Eu003Cbigu003Eu003Cbigu003E u003Cbu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019"u003Eვიკიგაზაფხული 2019u003C/au003E დაიწყო! ჩაერთეთ ვიკიმარათონში და მოიგეთ პრიზებიu003C/bu003Eu003C/bigu003Eu003C/bigu003Eu003Cbr /u003E(კონკურსში მონაწილეობამდე გაეცანით მის u003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019/%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019/წესები"u003Eu003Cbu003Eწესებსu003C/bu003Eu003C/au003E)nu003C/tdu003Eu003C/tru003Eu003C/tbodyu003Eu003C/tableu003Enu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003E";());
იტალიური ენა
Jump to navigation
Jump to search
იტალიური ენა Italiano, Lingua italiana | |
| გავრცელებულია |  იტალია შვეიცარია სან-მარინო ვატიკანი აშშ  გერმანია არგენტინა საფრანგეთი ბელგია ეთიოპია სომალი ლიბია  მალტაროგორც რეგიონალური  სლოვენია ხორვატია მონაკო |
| მოლაპარაკეთა რაოდენობა | 60 მლნ. |
| ოფიციალური სტატუსი |  ევროპის კავშირი იტალია შვეიცარია სან-მარინო ვატიკანი მალტა ხორვატია სლოვენია |
| ლინგვისტური კლასიფიკაცია | ინდოევროპული ენები იტალიკური ენები
|
| დამწერლობის სისტემა | ლათინური (იტალიური ვარიანტი) |
| ენის კოდები | ISO1: it ISO2: ita ISO3: ita |
| ვიკისივრცე | |
| ენის თარგი | Lang-it |
| |
იტალიური ენა (თვითსახელრქმევა Lingua italiana, ან Italiano) – იტალიელთა და შვეიცარიის სამხრეთში იტალო-შვეიცარიელთა ენა. გარდა ამისა, იტალიურს მშობლიურად ენად აცხადებს მოსახლეობის საკმაოდ არცთუ მცირე რიცხვი დალმაციასა (- ყოფილი იუგოსლავია, დღევანდელი ხორვატიის ერთ-ერთი კუთხე.) და კუნძულ კორსიკაზე.
სექციების სია
1 ზოგადი ცნობები
2 ენად ჩამოყალიბების გზა
3 დიალექტები, თუ ენები ?
4 სტატუსი
5 ფონეტიკა
6 მორფოლოგია
7 არტიკლი (Articolo)
7.1 განსაზღვრული არტიკლი
7.2 განუსაზღვრელი არტიკლი
8 არსებითი სახელი (Sostantivo)
8.1 არსებითი სახელის სქესი და რიცხვი
9 ზედსართავი სახელი (Aggettivo)
9.1 ზედსართავი სახელის სქესი და რიცხვი
9.2 ზედსართავი სახელის მრავლობითი რიცხვი
9.3 ზედსართავი სახელი ადგილი განსაზღვრების ფუნქციით
9.4 -co, -go, -ca, -ga -ზე დამთავრებული არსებითი და ზედსართავი სახელები
10 ზმნა (Verbo)
11 ლექსიკა
12 ლიტერატურა
ზოგადი ცნობები |
იტალიური ენა მიეკუთვნება რომანულ ენებს, რომელშიც აგრეთვე შედის ესპანური, ფრანგული, პორტუგალიური, რუმინული და ზოგი სხვა ნაკლებადგავრცელებული ენა.
რომანული ენები არის ერთ-ერთი შტო ინდოევროპული ენების ოჯახისა.
რომანულ ენებში იტალიური განეკუთვნება იტალურ-რომანულ ენების ჯგუფს.
რომანული ენების ჯგუფი თავის დასამაბს იღებს ხალხური ლათინურიდან, ანუ იმ ენიდან, რომელზედაც ლაპარაკობდნენ რომის იმპერიაში შემავალი ხალხები.
ენად ჩამოყალიბების გზა |
იტალიური ენის ფორმირების პროცესი დაახლოებით XVIII საუკუნის შუა ხანებში დასრულდა. ისტორიულად იტალიურის ენად ჩამოყალიბების პროცესი იმ პერიოდში მიმდინარეობდა, როცა ქვეყნის კულტურული ცხოვრების ცენტრი ცენტრალური იტალია, კერძოდ კი უპირატესად ტოსკანის მთავარი ქალაქი, - ფლორენცია გახდა. ფლორენცია არის მშობლიური კუთხე დანტე ალიგიერის, ფრანჩესკო პეტრარკასა და ჯოვანი ბოკაჩოსი. სწორედ ამ მწერლების შემოქმედებამ ითამაშა გადამწყვეტი როლი იტალიის საერთო ლიტერატურული ენის ჩამოყალიბებაში, ანუ იტალიური სალიტერატურო ენა ჩამოყალიბდა ტოსკანური დიალექტის, კერძოდ ფლორენციის კილო-კავის საფუძველზე.
იტალიური არის პირველი ეროვნული ენა ევროპის ისტორიაში.
დიალექტები, თუ ენები ? |
იტალიაში არსებობს ბევრი ადგილობრივი დიალექტი, რომლებიც ისე ძლიერ განსხვავდება ერთმანეთისაგან, რომ იტალიურის, როგორც საერთოსახელმწიფოებრივი ენის არარსებობის შემთხვევაში შეუძლებელი იქნებოდა იტალიის რესპუბლიკის ერთიანი და გამართული ფუნქციონირება. ადგილობრივ დიალექტებზე საუბრობენ გლეხები, რომლებიც თავიანთი ცხოვრების წესიდან გამომდინარე ნაკლებად მობილურნი არიან. თუმცა აღსანიშნავია ისიც, რომ დიალექტების გავლენა იგრძნობა განათლებული იტალიელების მეტყველებაში, უმთავრესად კი წარმოთქმაში.
მთავარი სტატია : ენა.რიგი დიალექტებისა, როგორებიცაა რომის, ვენეციის, ნეაპოლის დიალექტები უკვე კარგა ხანია ჩამოყალიბდნენ ლიტერატურულ დიალექტებად, ან ენებად. მათზე წერენ რომანებს, ლექსებს, გამოდის პერიოდიკა. ასე მაგალითად XVIII საუკუნის იტალიელი მწერლის, დრამატურგისა და ლიბრეტისტის კარლო გოლდონის (Carlo Osvaldo Goldoni) პიესები დაწერილია ვენეციის დიალექტზე, ხოლო ნეაპოლიტანურ დიალექტზე წერს თანამედროვეობის ერთ-ერთი საინტერესო დრამატურგი, რეჟისორი, იტალიის საზოგადოებრივი და პოლიტიკური მოღვაწე ედუარდო დი ფილიპო (Eduardo De Filippo).
იტალიური ენის გარდა ლიტერატურა გამოდის მის ცალკეულ დიალექტებზეც, რაც არანაირად არ უშლის ხელს იტალიურ ენას იტალიის საერთო სახელმწიფოებრივ ენად ფუნქციონირებაში.
სტატუსი |
ოფიციალური ენა:
- ევროპის კავშირი
- ვატიკანი
- იტალია
- სან-მარინო
შვეიცარია - ფრანგულთან, გერმანულთან და რეტო-რომანულთან ერთად.- ტიჩინო
გრაუბუნდენი - გერმანულთან და რეტო-რომანულთან ერთად.
გავრცელების არეალი:
იტალია, შვეიცარია, სან-მარინო, ვატიკანი, აშშ, გერმანია, არგენტინა, საფრანგეთი, ბელგია, ეთიოპია, სომალი, ლიბია, მალტა .
ფონეტიკა |
| ბილაბიალი წყვილტუჩისმიერები | ლაბიოდენტალი ტუჩკბილისმიერები | ალვეოლარი | პოსტალვეოლარი | პალატალი შუაენისმიერები | ველარი უკანაენისმიერები | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ნაზალი ცხვირისმიერები | m | n | ɲ | |||
| პლოზივი | p, b | t̪, d̪ | k, ɡ | |||
| აფრიკატი | t̪s̪, d̪z̪ | tʃ, dʒ | ||||
| ფრიკატი | f, v | s, z | ʃ | |||
| ტრელი | r | |||||
| ლატერალი | l | ʎ | ||||
| აპროქსიმანტი | j | w |
მორფოლოგია |
არტიკლი (Articolo) |
მთავარი სტატია : არტიკლი.იტალიურ ენაში არსებითი სახელის წინ ყოველთვის დგას ერთგვარი დამხმარე სიტყვა, რომელიც ამ არსებითისავე ნაწილს წარმოადგენს, და მიუთითებს მის გრამატიკულ სქესსა და რიცხვზე.
არტიკლის გარეშე მდგარი არსებითის სახელი ხშირ შემთხვევაში გაუგებარს ხდის წინადადების აზრს, და პირიქით უარსებითოდ არტიკლს არანაირი ფუნქცია არ ექნებოდა.
განსაზღვრული არტიკლი |
| მხოლობითი რიცხვი singolare | მრავლობითი რიცხვი plurale | |
|---|---|---|
| მამრობითი სქესი maschile | il | i |
| მდედრობითი სქესი femminile | la | le |
განუსაზღვრელი არტიკლი |
| მხოლობითი რიცხვი singolare | მრავლობითი რიცხვი plurale | |
|---|---|---|
| მამრობითი სქესი maschile | un | (déi) |
| მდედრობითი სქესი femminile | una | (délle) |
არსებითი სახელი (Sostantivo) |
არსებითი სახელის სქესი და რიცხვი |
ზედსართავი სახელი (Aggettivo) |
ზედსართავი სახელის სქესი და რიცხვი |
ზედსართავი სახელის მრავლობითი რიცხვი |
ზედსართავი სახელი ადგილი განსაზღვრების ფუნქციით |
-co, -go, -ca, -ga -ზე დამთავრებული არსებითი და ზედსართავი სახელები |
ზმნა (Verbo) |
ლექსიკა |
ფრაზები და სიტყვები
- გამარჯობა - Buon giorno; Salve
- კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება - Benvenuto; Benvenuti
- გმადლობთ - Grazie
- კი / არა - Si / No
- გეთაყვა - Per favore; Per piacere; Prego
- ნახვამდის - Arrivederci; Ciao
რიცხვები
- 1 - uno, 2 - due, 3 - tre, 4 - quattro, 5 - cinque, 6 - sei, 7 - sette, 8 - otto, 9 - nove, 10 - dieci
ლიტერატურა |
ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 5, გვ. 266, თბ., 1980 წელი.
| |||||
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.log.warn("Gadget "ReferenceTooltips" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See u003Chttps://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:Gadgetsu003E."););
კატეგორია:
- ენები და დიალექტები ანბანის მიხედვით
- იტალიური ენა
- რომანული ენები
- იტალიის ენები
- შვეიცარიის ენები
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.280","walltime":"0.424","ppvisitednodes":"value":2292,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":60373,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":35110,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":12,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":1,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":0,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":1,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 293.481 1 -total"," 78.38% 230.038 1 თარგი:ენა"," 51.93% 152.398 7 თარგი:ახსტრდაწყება"," 27.32% 80.179 18 თარგი:Flag"," 22.26% 65.336 1 თარგი:Wikidata"," 11.35% 33.322 1 თარგი:ევროკავშირის_ენები"," 10.15% 29.774 1 თარგი:ნავდაფა"," 8.62% 25.292 1 თარგი:SUI"," 6.47% 18.980 1 თარგი:Country"," 5.25% 15.416 1 თარგი:Country_flagcountry"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.027","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":770820,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1265","timestamp":"20190330175401","ttl":2592000,"transientcontent":false);mw.config.set("wgBackendResponseTime":120,"wgHostname":"mw1325"););
